Wat is cultuur?
In het algemeen onderscheiden we cultuur in antropologische zin - als stelsel van waarden, normen en gedragingen waarmee verschillende groepen zich van elkaar onderscheiden - en cultuur in artistieke zin, waarbij het een totaalpakket omvat van alle kunsten en het culturele erfgoed.
Cultuur dient een spiegel van de samenleving te zijn. Theatervoorstellingen, popconcerten, schilderijen, historische binnensteden en een toegankelijk gedocumenteerd verleden zijn essentieel voor een maatschappij waarin mensen van verschillende leeftijden en verschillende afkomst met elkaar samenleven. Cultuur laat mensen anders naar elkaar kijken, stimuleert het debat en leert mensen elkaar te meer te waarderen. Kunst verdiept. Binnen de cultuur zijn verschillende partijen actief zoals kunstenaars, ontwerpers, vormgevers, onderzoekers. Dat zijn ook culturele instellingen, zoals musea en concertzalen en schouwburgen. En tot slot is er het publiek, kijkers, luisteraars en bezoekers. Cultuurbeleid richt zich op al deze partijen. Die meerwaarde voor alle betrokkenen en voor de samenleving in zijn geheel is de belangrijkste legitimatie voor cultuurbeleid. De overheid ijvert ervoor dat zoveel mogelijk mensen bij cultuur betrokken worden, en dat de kracht van cultuur tot in alle uithoeken van ons land zijn werk kan doen.
Moet erfgoed behouden worden voor ons nageslacht en kunnen dienen voor toekomstig onderzoek. En moeten makers en uitvoerenden, regisseurs en ontwerpers de kans krijgen hun ding te doen en hun eigen boontjes te doppen. Daarom houdt cultuurbeleid zich ook bezig met het verbeteren van randvoorwaarden en het wegnemen van overbodige regels.
Kunst in het landschap
Het landschap van Winterswijk is bijzonder aantrekkelijk en trekt niet voor niets vanouds al toeristen. Deze waardering vindt zijn vanzelfsprekende oorsprong in het gevarieerde landschap. Kijken naar, is naast het gaan door, het veranderende landschap een belangrijk direct zintuiglijk onderdeel. De zintuiglijke waarneming is slechts een onderdeel van het belevingsproces. Ook de kennis over het landschap heeft invloed op de beleving en de waardering. Kunst kan hierbij een rol spelen door de bijzondere betekenis van het landschap te benadrukken. De betekenis kan versterkt worden door haar in de vorm van een route door het landschap, het verhaal van Winterswijk te laten vertellen. Kunst kan op deze wijze zowel de belevingswaarde als de attractiewaarde vergroten. Dit is mogelijk door de kunst op strategische punten in het landschap te plaatsen en door de beoogde kunstuitingen van hoogwaardig gehalte te laten zijn. Het gaat hierbij dan om het landschap, zoals dat in zijn huidige vorm is ontstaan met de daarin opgenomen cultuurbepalende elementen als dorpsbebouwing, het landschap, karakteristieke boerderijen en monumenten. Kortom, de gehele culturele infrastructuur. Door de kunst aan te laten sluiten op momenten uit het verleden, het heden en de toekomst kan het gebied worden verklaard.
Functies voor de kunst
Kunst zal niet de pretentie moeten hebben om het landschap nog fraaier te maken dan het al is. Veeleer heeft het de functie het landschap beter tot zijn recht te laten komen door de belevingswaarde ervan te vergroten. Het laat de bezoeker van het gebied stilstaan op een punt dat veel te vertellen heeft. Dit kan een panorama zijn waarin zich alle karakteristieke landschapselementen in een beeld aaneenrijgen, maar ook een historisch pad dat sinds mensenheugenis betekenis heeft gehad.
Zo kan een kunstroute bestaande en nieuwe voorzieningen verenigen. Voor de bestaande voorzieningen en bestaande plannen die niet of voldoende tot ontwikkeling zijn gebracht of onvoldoende uit de verf zijn gekomen kunnen nieuwe inspirerende initiatieven genomen worden.
De kunst zal niet alleen een waarde in zich moeten hebben, maar ook het landschap moeten verklaren. Bij het beschrijven van opdrachten aan en in de keuze van kunstenaars dient hiermede nadrukkelijk rekening te houden. Belangrijk onderdeel vormt een herkenbaar en verbindend object dat de herkenbaarheid van de route vergroot. Verder zal een gebruiksfunctie en een geïntegreerde kunsttoepassing moeten worden nagestreefd om gebruik van de route vergroten en nader te verklaren. Zo zal een amfitheater, observatorium of doolhof als kunstuiting ook het publiek aanspreken door er gebruik van te maken. Ook een combinatie met culturele activiteiten, zoals openluchtvoorstellingen e.d., is aantrekkelijk. Integratie kan voorts worden bereikt door een combinatie van ecologie en kunst of door de aanleg van een bos vanuit een kunstconcept.
Indeling kunsttoepassingen
Kunsttoepassingen in, door, met en aan het landschap kunnen in de volgende vormen toegepast worden:
Landart (observatoria, amfitheaters, geïntegreerde kunst, etc.)
Deze kunstvorm doet een ingreep in het landschap en gaat een communicatie over en weer met het landschap aan, bijvoorbeeld door gebruik van materiaal uit de omgeving, door in te spelen op de landschapsgeschiedenis of door het gebruik te maken van natuurlijke processen als groei en weersomstandigheden.
Excarvation, Herb Parker
De Groene Kathedraal, Martinus Boezum
Landmarks (follies, belvédères, etc.)
Landmarks zijn opvallende markeringen in het landschap
Historische verwijzingen
Deze categorie omvat kunst die een verwijzing is naar het verleden. Door middel van een eigentijdse creatie wordt er een relatie gelegd met het verleden.
“rite de passage”
De rite de passage is een term uit de antropologie en refereert aan de rituele overgang van de mens van de ene levensfase naar de andere levensfase. In de kunst en stedenbouw is dit begrip overgenomen en geeft het een weergave van enerveerde momenten als onderdelen van een route of passage die de mens aflegt aan. De mens wordt tijdens zijn gang plotseling geconfronteerd met een situatie die hem bevangt of beroert. Een reeks van dergelijke momenten wordt een ‘rite de passage’ genoemd. De ‘rite de passage’ kan zich manifesteren als een bouwwerk/monument, maar kan ook in geografische zin worden verzinnebeeld of een markeringspunt zijn als verbindende schakel door het landschap.
